Krishi Patrika, Nepal

A Fortnightly Newsletter on Agricultural & Forestry Technologies, Farmers Rights and Analytical News  

  About Krishi Patrika | Request for Support | 1st issue | 2nd issue | 3rd issue | 4th issue | 5th issue | 6th issue | 7th issue | 8th issue | 9th Issue | 10th issue | 14th issue | 11th Issue | 12 issue | 13 issue | Krishi Patrika- Photos | 25 issue | 27 th Issue, 14-28 January 2009

uf]=x'=sf=b=g+= @(÷)^$÷^%

s[lif / jg k|ljlw, s[ifs xslxt Pjd\ ;dfrf/ ljZn]if0ffTds kflIfs

s[lif klqsf

Krishi Patrika A Newsletter on Agricultural & Forestry Technologies, Farmers Right and Analytical News

 

jif{M ! c°M !# s[lif klqsf -@)^% ;fn, c;f/ !–!% ut], (15-29 June, 2008) d'NoM jflif{s ? @@%

  cu|ufdL cfly{s ljsf;sf nfluM

afuafgL / pBf]usf] ;+of]hg cfjZos

g]kfn lj1fg tyf k|ljlw k|1f k|lti7fgsf] kxndf g]kfn s[lif cg';Gwfg kl/ifb\ / g]kfn xl6{Snr/ ;f];fO6Ln] oxL h]7 @& / @* ut] kfFrf} /fli6«o afuafgL uf]i7L ;DkGg u/]sf] 5 . uf]i7Lsf] d"n gf/f g} æafuafgL / pBf]usf] ;+of]hgM tLj| cfly{s ljsf;sfnflu Ovfn' ¿kfGt/0fsf] ckl/xfo{tfÆ -Linking Horticulture with Industry: Need of Paradigm Shift for Rapid Economic Development_ /x]sf] lyof] . uf]i7Ldf afuafgLdf ;+nUg s[lif j}1flgs, cg';Gwfgstf{, of]hgfljb\, k|;f/stf{, u}/;/sf/L ;+3÷;+:yfx¿ tyf pBf]u jfl0fHo dxf;+3sf] ;xeflutf /x]sf] lyof] . æg]kfndf cfly{s qmflGtsf nflu s[lif qmflGt ckl/xfo{ x'G5 / afuafgLsf] Jofj;foLs/0f u/]/ s[lif qmflGt ;kmn kfg{ ;lsG5 . plrt ;xof]u tyf pko'Qm ;/sf/L gLlt cjnDjg ug{;s] afuafgLn] klg pBf]udf hlts} j[l4b/ xfl;n ug{ ;lsG5 Æ eGg] wf/0ff jQmfx¿n] /fv]sf lyP . ef}uf}lns tyf h}ljs ljljwtfsf] sf/0f g]kfndf k|foM ;a} k|sf/sf kmnkm"n tyf t/sf/Lx¿afnLsf] v]tL ug{ ;lsg] ;Defjgf pbfx/0fsf ;fy hfgsf/L u/fOPsf] lyof] .

ægofF g]kfnsf] lgdf0f{ tyf vfB ;'/Iffsf nflu afuafgLsf] Jofj;foLs/0f tyf cf}Bf]lus/0f ug'{ ckl/xfo{ /x]sf] / To;sf nflu lgsf;LhGo j:t'sf] klxrfg, pTkfbg x'g] :yfg, pTkflbt j:t'sf] u'0f:t/ tyf kl/0ffdsf] olsg x'g' kg]{Æ wf/0f g]pjfdxf;+3sf cWoIf s'z s'df/ hf]zLn] /fVg' ePsf] lyof] . jQmfx¿n] s]xL bzsotf g]kfnn] afuafgL tyf t/sf/L v]tLdf u/]sf] pNn]vgLo pknAwL af/] hfgsf/L lbPsf lyP . s[lif tyf ;xsf/L ;lrj 6]s axfb'/ yfkfn] g]kfn t/sf/Ldf cfTdlge{tflt/ cu|;/ /x]sf], Kofh, sfutL, / df5fsf] pTkfbg a9fO{ ahf/ k|jw{g ug{ ;/sf/n] s[lif ahf/ P]g -Agricultural Marketing Act_, Nofpg] xfn cfoft ul/g] t/sf/L tyf kmnkm"nsf] pTkfbg a9fpg  ældzg Kofh, sfutL / df5fÆ Nofpg] tof/L e}/x]sf hfgsf/L lbg' ePsf] lyof] . uf]i7Lsf] pb\3f6g ;q k|f1 8f= s]zjrGb| zdf{sf] cWoIftf tyf of]hgf cfof]usf dfg\gLo ;b:o eLd k|;fb Gof}kfg]sf] k|d'v cflyTodf ;DkGg ePsf] lyof] . cGo jQmfx¿df k|lti7fgsf pks'nklt k|f= 8f= xf]dgfy e§/fO{, g]kfn xl6{sNr/ ;f];fO6Lsf cWoIf /fd abn zfx, jftfj/0f, lj1fg tyf k|ljlwsf ;lrj PgkL l;njfn, gfs{sf k|d'v gGb k|;fb >]i7, cfof]hs ;ldltsf ;b:o;lrj 8f lr/l~hjL /]UdL cflb x'g'x'GYof] . uf]i7Ldf d"n ljifosf ^ j6f sfo{kqx¿sf ;fy} kmnkm"n, cfnÍfl/s km"nx¿, cfn', lrof– skmL, cn}+rL / t/sf/L cflb ljifodf sl/a ^% j6f zf]wkqx¿ k|:t't ul/g'sf ;fy} sl/a !%) hgf lj1x¿ ;xeflutf /x]sf] lyP . o:tf uf]i7Lx¿df ;DalGwt If]qsf cu'jf s[ifs tyf pBdLx¿sf] klg ;xeflutf Jofks ¿kdf x'g]kg]{ / uf]i7Ln] cf}NofPsf ;'emfpnfO{ sfof{Gjog ug{ ;s]df cfhsf] gofF g]kfndf s[lif qmflGt ;kmn kfg]{ ;lsg] ljZjf; ;xefuLx¿sf] /x]sf] 5  . k

 

dT:o cg';GwfgM

:jb]zL df5f hLljsf]kfh{gsf] cfwf/

g]kfndf sl/a @) hghftLx¿ -yf?, d';x/, dNnfx, af]6], dfemL, hnf/L, b/}, cflb_ sf] hLljsfsf] k|d'v ;|f]t k|fs[lts hnIf]qdf kfOg] df5fx¿ /x]sf] / sl/a %) xhf/ kl/jf/ :yfgLo df5fdf cfl>t /x]sf] cg'dfg 5 . g]kfndf ^ xhf/ eGbf gbLgfnfx¿, km]jf, a]ugf;, kfFrxhf/L, nufot cguGtL tfntn}of, 3f]n / l/h/Ejfo;{x¿n] sl/a ^%)) x]S6/ hnIf]q 9fs]sf clg sl/a $ nfv x]S6/ wfg v]tdf df5f kfng ug{ ;lsg] ;Defjgf /x]sf] hfgsf/L xfn} @# h]7df dT:o cg';Gwfg dxfzfvfåf/f ;DkGg sfo{zfnf uf]i7Ldf lbOof] . g]kfndf sl/a @)) eGbf a9L k|hftLsf df5fx¿ kfOg], tL dWo] /x', Eofs'/, g}gL hftsf  df5fx¿sf] Jofj;flos v]tL ;'? ul/Psf] / yk rf/ :yfgLo k|hfltsf df5fx¿sf] Jofj;flos v]tLjf/] cWoog clGtd r/0fdf /x]sf] hfgsf/L dxfzfvf k|d'v 8f= 6]s axfb'/ u'?ª lbg' eof] . u'?ª eGg' x'G5 ælau|bf] kof{j/0f, dfgj lgld{t s[lqd afF3, k'n, ;8s cflbsf ;fy} cjfl~5t tl/sfaf6 df5f dfg]{ k|lqmof, h}ljs ljljwtf;DaGwL c1fgtf, ;/+If0fsf sfo{qmdsf] cefj cflb sf/0faf6 :jb]zL df5fsf] ;ËVof 36\b} hfg'sf ;fy} s]xL df5fsf k|hfltx¿ nf]kx'g] cj:yfdf /x]sf5g\Æ.

:jb]zL df5fsf] ;+/If0f tyf ljsf; / k|jw{g ug]{ p2]Zon] cfof]hgf ul/Psf] sfo{qmddf ;DalGwt dT:o lj1x¿ kfFrj6f sfo{kqx¿ k|:t't u/]sf lyP . sfo{zfnfdf dT:o cg';Gwfg, dT:o ljsf; lgb]{zgfno, g]kfn lkm;/Lh ;f];fO6Lsf ;fy} cu'jf dT:okfns s[ifsx¿sf] klg ;xeflutf /x]sf] lyof] . g]kfndf dT:o kfngsf] k|r'/ ;Defjgf /x]tfklg ;/sf/n] oyf]lrt k|fyldstf glbPsf] sf/0f ;LdfGt kl/jf/sf dflg;x¿sf] hLljsf]kfh{gdf ;+s6 cfpg'sf ;fy} g]kfndf dT:okfng Joj;fo km:6fpg g;s]sf] u'gf;f] lj1x¿sf] /x]sf] 5 . k

 

u|fdL0f /f]huf/L tyf ul/aL lgjf/0fsf nfluM

3/]n' tyf ;fgf pBf]u k|bz{gL

ut jif{em}+ o; jif{ klg 3/]n' tyf ;fgf pBf]u ljsf; ;ldltn] kfFr lbg] cGgfO;f}+ cf}Bf]lus k|bz{gL e[s'6Ld08kdf ;DkGg u/]sf] 5 . k|bzgLdf cfˆgf] pTkfbg lnP/ efulng ^% lhNnfsf 3/]n' pBf]udf cfj¢ ;d"xx¿n] ;xeflutf hgfPsf lyP . ufpFa:tLdf 5l/P/ /x]sf oL ;fgf 3/]n'n] pBf]ux¿ u|fdL0f /f]huf/L ;[hgfu/L ul/aL lgjf/0fdf 7f]; of]ubfg lbg ;lsg] ljZjf; lnOPsf] 5 . sl/a !%$ :6nx¿df cf}Bf]lus pTkfbgsf k|bzg ul/Psf]df ljz]iftM 9fsf sk8f, afF;, cNnf], h'6, 5fnf, ljleGg vfB kl/sf/x¿ tyf sfuhsf ;fdfu|L nufot  cf}Bf]lus pTkfbgx¿sf k|bzgLdf /flvPsf lyP . k|bzgLdf s]xL ;/sf/L tyf u}/;/sf/L lgsfox¿n] jftfj/0f, k|fs[lts ;|f]t;fwgsf] ;/+If0f ug]{ r]tgfd"ns sfo{qmdx¿ klg k|blz{t u/]sf lyP . k|bz{gLsf ;xefuLx¿nfO{ ;ldltsf] tkm{af6 bft[lgsfosf] ;xof]udf cft]hft] vr{, b}lgs eQf tyf lgz'Ns :6nsf] Joj:yf u/]tfklg ck|Tofl;t ¿kdf ePsf] k"lj{ tyf klZrdL t/fO{sf /fhdfu{ aGb x'gfn] To; If]qsf] ;xeflutf sd ePsf] hfgsf/L ;xefuLx¿n] lbP .

3/]n' tyf ;fgf pBf]uaf6 pTkflbt j:t'x¿sf] k|rf/k|;f/, laqmL k|j4{g, u'0f:t/df ;'wf/ tyf cGt/fli6«o ahf/;Dd kx'Fr k'¥ofpg] p2]Zo lnPsf] k|bzgLsf] cjnf]sg sl/a 8]9nfv JolQmn] u/]sf] / sl/a b'O{ s/f]8sf] sf/f]af/ ePsf] ;ldltn] hgfPsf] 5 .

k|bz{gLsf] ;dfkg ;qdf k|d'v clylt dlxnf, afnaflnsf tyf ;dfh sNof0f dGqL kmDkmf e';fnn] cfly{s qmflGtsf nflu ;fdGtjfbsf] klg cGt ug'{ kg]{ / 3/]n' tyf ;fgf pBf]usf] ljsf; cf}Bf]lusLs/0fsf nflu dxTjk"0f{ x'g] ljrf/ /fVg' eof] . ;f] cj;/df /fli6«o pTs[i6 pBdL k'/:sf/ emfkfsf k|jL0f 9fsf pBf]unfO{ k|bfg ul/g'sf ;fy} cGo cBdLx¿nfO{ @) eGbf a9L k'/:sf/x¿ klg k|bfg ul/Psf] lyof] . ;xefuL pBdLx¿n] :yfgLo ¿kdf ;|f]t;fwgsf] sdL, cfj:os ;Lk, k|ljlw tyf ;'ne nufgLsf ;d:ofx¿sf ;fy} 3/n' pBf]usf nflu cfjZos jghËndf To;} v]/ hfg] jgk}bfjf/x¿sf] ;Íngsf nflu pko'Qm gLltsf] cefj /x]sf] hfgsf/L u/fPsf 5g\ .k

 

e':ofxf s's'/ lgoGq0fsfnfluM

aGWofs/0f sfo{qmd

g]kfnsf ljleGg zx/x¿df 5f8f tyf e':ofxf s's'/ Ps 7"nf] ;d:ofsf] ¿kdf /x]sf 5g\ . logLx¿n] dflg;df /]lah h:tf] k|f0f3fts /f]u km}nfpg'sf ;fy} cGo 3fts /f]ux¿ klg dflg;df ;fg]{ ub{5g\ . o;/L /f]u ;fg'{sf ;fy} ;8s, uNnLdf kmf]x/ ug]{, e's]/, cfk;df n8]/ zfGtLeË ug]{ cflb ;d:of pTkGg ub{5g\ . Ps cWoog cg';f/ sf7df8f}+dfdfq k|lt ju{ ldn @(#) e':ofxf s's'/sf] ;ªVof /x]sf] 5 / g]kfndf jif]{gL sl/a !^))) dflg;x¿nfO{ s's'/n] 6f]s]/ 3fOt] agfpF5g\ clg sl/a @)) hgfsf] d[To' /]lah nfu]/ x'g] ub{5 .

 e':ofxf s's'/sf] lgoGqsf nflu a]nfa]nfdf ljleGg ;+3, ;+:yfx¿n] e':ofxf s's'/ dfg]{ cleofg g} rnfpg] ub{5g\ . t/ o;/L laif v'jfP/ jf xltof/ k|of]uu/L df/]/ s's'/x¿sf] lgoGq0f ug'{ cdfgljo tyf kfzljs sfd ePsf] x'Fbf kz' clwsf/jfbLx¿af6 Jofks lj/f]w klg x'g] u/]sf] 5 . oL 5f8f s's'/x¿n] jif]{gL *–!) a6f;Dd 5fp/f5fp/L hGdfpg ;Sg] / km]l/ tL 5fp/Lx¿n] csf]{ jif{b]lv g} aRrf hGdfpg] x'Fbf e':ofxf s's'/sf] ;ªVof ljikmf]6s ¿kdf a9\g] ub{5 . 

oL e':ofxf s's'/x¿sf] ;ªVof lgoGq0f ug{] ;a}eGbf pQd tyf cdfgjLo bL3{sfnLg pkfo s's'/sf] aGWofs/0f xf] . g]kfndf ;8s s's'/ lgoGq0f / Joj:yfkgsfnflu sfd ul//x]sf] sf7df8f}+ Plgdn l6«6d]G6 ;]G6/ -Sof6_n] $ jif{df % xhf/ ^ ;o s's'/sf] aGWofs/0f ul/;s]sf] 5 . @)^! a}zfv b]lv sfd ;''? u/]sf] Sof6n] dfgjLo ¿kdf ;8s s's'/sf] ;+Vof lgoGq0f ug{ aGWofs/0f ljlw ckgfPsf] 5 . sf7df8f}+sf] rqmkyleqsf $) k|ltzt kf]yL s's'/sf] aGWofs/0fkl5 $ jif{df hGdg;Sg] %% xhf/ cgfjZos s's'/sf] ;+Vof lgoGq0f ePsf] ;+:yfn] hgfPsf] 5 . aGWofs/0f;+u;+u} tL s's'/x¿nfO{ /]lah lj?4sf] ;'O{ klg lbg] u/]sf]n] 7"nf] hg;+VofnfO{ k|f0f3fts /]lah /f]uaf6 arfPsf] ;+:yfn]  bfaL u/]sf] 5 .

sf7df8f}+df cToflws ;+Vofdf /x]sf ;8s s's'/x¿sf] bogLo cj:yfk|lt lrlGtt ;dfhsf k|a'4 dflg;x¿sf] ;+nUgtfdf Sof6sf] :yfkgf ePsf] xf] . o;n] la/fdL tyf 3fOt] s's'/x¿nfO{ p4f/ tyf pkrf/ ;]jf klg lbg] ub{5 . o;n] xfn;Dd ljleGg k|sf/sf /f]ux¿ nfu]sf jf 3fOt] ePsf ! xhf/ $ ;o s's'/sf] p4f/ tyf pkrf/ ul/;s]sf] 5 . of] jif{ Sof6n] yk !,%)) kf]yL s''s'/sf] aGWofs/0f ug'{sf ;fy} ^)) s's'/sf] p4f/ tyf pkrf/ ug]{ nIo /fv]sf] 5 . Sof6n] sfd ug{ yfn]kl5 sf7df8f}+ dxfgu/kflnsfn] laif v'jfP/ s's'/ dfg]{ sfo{ aGb u/]sf] 5 . To;cl3, s's'/sf] ;+Vof lgoGq0f ug{sf] nflu k|To]s jif{ !) xhf/ s's'/nfO{ ljif v'jfP/ dfg]{ ul/Yof] .

;g\ @))^ df ljZj :jf:Yo ;+u7gn] u/]sf] ;j]{If0fcg';f/ sf7df8f}+ pkTosfsf] rqmkyleqdfq @) xhf/ % ;o s's'/ /x]sf lyP To:t} rqmky aflx/ em08} !% xhf/ s's'/ /x]sf] cg'dfg ul/Psf] 5 . kmf]xf]/sf] cJoj:yfkg / ;8sdf vfgfsf] k|r'/tfn] ub{f sf7df8f}+sf ;8sx¿ s's'/sf nflu cToGt pko'Qm ag]sf 5g\ . Sof6sf cWoIf tyf jl/i7 snfsf/ xl/j+z cfrfo{sf cg';f/ ;8sd} hLjg / d/0f ef]Ug] s's'/x¿sf] hLjgk|lt dflg; ;+j]bgzLn gx'Fbf ltgLx¿n] cToGt b'Mv kfPsf 5g\ . pxfF eGg'x'G5 – æ;+ljwfg ;efkl5 aGg] ;/sf/n] gofF g]kfndf dfgj clwsf/sf] dfq xf]Og kz' clwsf/sf] nflu klg sfd u/f];\ / ;8s s's'/nfO{ cdfgjLo 9+un] laif v'jfP/ dfg]{ sfo{ k"0f{¿kdf aGb u/f];\ . ;8s s's'/sf] ;+Vof dfgjLo ¿kdf 36fpg / g]kfnnfO{ /]lahd'Qm agfpgsf] nflu ;/sf/;+u ;xsfo{ ug{  Sof6 tof/ 5Æ .

;/sf/, lghL If]q / gful/saf6 k"0f{ ;xof]u kfPdf cfufdL s]xL jif{d} sf7df8f}+sf ;a} s's'/nfO{ ;]jf lbg'sf ;fy} dfgjLo / :yfoL ¿kd} ltgfsf ;+Vof lgoGq00f ug{ ;lsg] Sof6sf k|aGws vu]Zj/ zdf{ atfpg' x'G5 . pxfF eGg'x'G5 – æsf7df8f}+sf] rqmkyleq /x]sf cg'dflgt @) xhf/ % ;o s's'/nfO{ ;]jf k'¥ofpg'eg]sf] ;fFlRrs} s7Lg sfd xf] . t/ ;a}sf] ;xof]u eof] eg] of] c;Dej 5}gÆ .

Sof6 g]kfndf ;8s s's'/x¿sf nflu sfd ug]{ Psdfq ;+:yf xf] . x/]s lbg Sof6sf sd{rf/Lx¿ 6f]n6f]nd} k'u]/ s's'/ ;dft]/ n}hfG5g\ / aGWofs/0f kl5 6f]nd} NofP/ 5fl8lbG5g\ . aGWofs/0fsf qmddf ;dfltPsf s's'/x¿nfO{ /]lahlj?4sf] ;'O klg lbOg] / ljleGg k|sf/sf /f]ux¿ ljz]if u/L n'tf], plkofF, lsgf{, h'sf cflbsf] klg pkrf/ ug]{ ul/G5 . To;sf/0f Sof6g]kfnn] sfd ul//x]sf If]qdf s's'/sf 5fp/f / /f]uL s's'/ klg sd b]lvg] u/]sf] :yfgLoaf;Lx¿ atfpF5g\ . k

 

s[ifs xslxt tyf ;d;fdlos ;d:of ;dfwfgsf nfluM

 æs[ifs ynf]Æ lj/f6gu/df u7g

s[lif / s[lifsf ;xfos k];fdf cfj4 eO{ k/Dk/fut s[lif k|0ffnLnfO{ ;dofg's"n kl/dfh{g ub}{ lgjf{xd'vL s[lif k];fnfO{ Joj;fod'vL s[lif k|0ffnL tkm{ pGd'v u/fpgsf lgldQ æs[lif Joj;fo tyf Jofkf/ k|j4{g ax'p2]lzo ;xsf/L ;+:yf -PA6«ofsf]_Æ sf] kxndf lj/f6gu/df æs[ifs ynf]Æ ljlwjt btf{ ul/Psf] 5 .  o; ynf]n] s[lifsf] k"jf{wf/ lgdf{0f, cfw'lgsLs/0f, cf}Bf]lusLs/0f ub}{ ufpF, lhNnf If]q x'Fb} /fli6«o :t/;Ddsf] ;f+u7lgs kx'Frsf] qmlds lj:tf/ ub}{ ljz'4 ¿kdf s[lif  k];fsf] xslxt ;+/If0f ub}{ s[lif If]qnfO{ ;Ddflgt k]zfsf]  ¿kdf :yflkt u/fpg j[xt /fli6«o :t/sf] ;~hfn lgdf0f{ ug]{ p2]Zon] bjfj ;d"xsf] ¿kdf kxn ug]{5 . s[ifs ynf]df k"jf{~rn If]qsf Onfd, df]/Ë, ;'g;/L, emfkf, lhNnfsf s[ifs k|ltlglwx¿af6 PUof/x ;b:oLo ;+:yfks tyf tby{ ;ldltsf] u7g >L Clif df]xg /]UdLsf] cWoIftfdf ul/Psf] hfgsf/L kmf/d;{ kmf]/fsf sf]cl8{g]6/ >L /3'gfy k|;fb ;fksf]6fn] lbg' ePsf] 5 . s[lif klqsf, s[ifs ynf]sf] kbflwsf/Lx¿nfO{ awfO{sf ;fy} nIo k|flKtdf ;kmnx'g] ljZjf;sf;fy xflb{s z'esfdgf JoQm ub{5 . k

 

dfgj k|f0fLx¿df cg'/f]wM

kt~hnL blnof -vfB_ tyf of]u k|lzIf0f ;]jf

cfb/0fLo dfgj k|f0fL ;d'bfodf xfdL kt~hnL of]ulk7 tyf :jfdL /fdb]jhL dxf/fhsf k|lzIfsx¿sf tkm{af6 dfgj k|f0fLs]f /Iffsf nflu ;'emfp tyf cg'/f]w . xfdL dfgj k|f0fL tLg lrhx¿af6 larlnt 5f}+M  !_ dg, lrQ, @_ Zjf;, k|Zjf; /, #_ cfxf/, ljxf/ .

!_ dg / lrQ, xfdL sd} dfgj k|f0fLn] cfˆgf jzdf /fVg ;s]sf x'G5f}+ .  

@_ Zjf;, k|Zjf; slt lng], s;/L lng] xfd|f] kmf]S;f]nfO{ slt clS;hg rflxG5< z/L/sf] ljsf/ clS;hgaf6 s;/L hfG5< xfdLnfO{ 1fg 5}g, ePklg xfdL k|of; / cEof; ub}{gf}+ . o;}n] w]/} k|f0fLx¿ /f]un] u|:t x'G5f}+ .

#_ cfxf/ljxf/, s'g ef]hg vfg], s'g gvfg]<  vfg t hLa|f]n] :jfb kfof], dL7f] nfUof], ;Sbf] vfof] . t/ leq kfrgk|0ffnLdf s] laTbf] xf] . xfdLnfO{ Totf s]xL Vofn 5}g . :jfbnfO{dfq cufN5f}+, 7"nf] e"n ub{5f}+ .

ckmnft'g / kfOyfu]f/; h:tf cfTdbzL{ ljåfgx¿n] dfgjsf] gfeLb]lv d'gL 7"nf] 7"nf] zlSt ljBdfg 5 eg] h:t} kt~hnL dxlif{ eGg' x'G5 dfgjk|f0fLsf] gfeLd'gL Pp6f df;'sf] lk08 5 . Tof] lk08df olt zlSt 5 hltsf] a|Xdf08df 5 . h;nfO{ d"nfwf/ rqm elgG5 .  o;nfO{ k|f0ffofd k4ltåf/f pw{ufdL tyf zlStjfg agfpg ;lsG5 . Tof] xf] æk|f0ffofd tyf of]ufzgÆ . xfdLn] ghfGbf, hfGg gvf]Hbf ljleGg /f]ux¿ cfkm}+ pAhfpF5f}+ . clg ;d:of vf]Hg nfvf}+ ?k}ofF vr{ ub{} ;+;f/df e6\lsG5f}+ . cGtdf w]/} si6sf;fy ;+;f/ 5f8\b5f}+ . sNkgf u/f}+ xfd|f] ;d:ofsf] xn xfdL cfkm}+df 5 . lgTo s'g} k|lzIfs;+u k|lzIf0f lnO{ lgTo æk|f0ffofdÆ u/f}+ . o;}df :jf:Yo 5 . o;}df zflGt 5 . ;a} tkfOF{ cfkm}df 5 . vf]Hg';\ . cfkm}+df kfpg' x'G5 .

gf]6M k'Ho :jfdLhLn] 6'Fl8v]n lzlj/df ;'u/, k|];/, Uofli6s, df]6fkg ePsf JolQmx¿ ;fy} d'6'sf /f]uLx¿n] ;d]t vfg] ;xh ljsf/ /lxt ækt~hnL blnofÆ  -vfB_ xfdL;+u pknAw 5 . cfjZos k/] ;Dks{ /fVg cg'/f]w 5 . ;'u/, k|];/, Uofli6s, df]6fkg ePsfn] nuftf/ dlxgf lbg;Dd ækt~hnL blnofÆ vfPdf /f]usf] ef/ 36g], k'Ho :jfdLhLsf] jf0fLsf ;fy} lgz'Ns k|f0ffofdsf] k|lzIf0f ;]jf klg pknAw u/fOG5 .

;Dks{,

k|lzIfsM ls/0f s'df/ sfsL{

(*$!#@&)**


 


jif{M ! cÍM !# s[lif klqsf -@)^% ;fn, c;f/ !– !%_      k[i6 @ u|fdL0f ÷s[lifcy{÷hLljsf

s[lif lrGtg ======

dof{lbt agfpg' k5{ s[lif k];f Û

·       æs[lif d"nZrM hLjgd\Æ s]jn dGqdfq /x]sf] 5 . s[lif ca j}slNks k];fsf] ¿kdfdfq l;ldt x'g yfn]sf] 5 . s[lif Joj;fo jfWotf aGb}uPsf] 5 ca . v]tL–ls;fgL ca g]kfndf a'9fkfsf / ;do latfpg] ljsNk dfq aGb} uPsf] 5 .

·       s]xL pkfo gkfP/ Pp6} kl/jf/sf tLgtLg k':tf cfwfl/t 5g\, s[lif k];fdf . k/Dk/fut k|ljlw, :yfgLo aLplahg, cfsfz]v]tL, Jofkf/L] lgolGqt s[lif ahf/, s8f kl/>d t/ yf]/} cfDbgL–;dli6df of] g]kfnL s[ifssf] cj:yf xf], jfWotf xf] . cfsif{0f 5}g s[lif k];fdf .

·       ufpFdf s[lif ug]{ pBdL 5}gg\ . s[lifnfO{ gofF cfofd, gofF ;f]+r, gofF k|ljlw lbg] dflg;sf] csfn 5 . v]tdf sfd ug]{ hgzlQm 5}g . ;a} k/b]lzPsfn] v]t ;a} afFem} /xg] cj:yf 5 . vghf]t ug]{ dflg; sd x'Fb} uPsf 5g\ . afnLla?jfn] :ofxf/ kfPsf 5}gg\ . ufpF3/df afnLnufpg] / leqfpg] a]nf g]kfnL ug{ ljb]lzg] ub{5g\ c?sf] v]tdf sfd ug{, afnL :ofxfg{ . To:t} kz'sfnflu 3fF;e";f ug]{ dflg; ljb]lzPsfn], uf]7df ePsf b'xgL ufO{e}+;Lx¿n] :ofxf/ kfPsf 5}gg\ . b"w pTkfbg 36\b} uPsf] 5 .

·       Pp6f cWoogn] b]vfpF5 cfwf eGbf a9L jo:s s[ifsx¿ cfˆgf] k];fnfO{ lg/Gt/tf lbg, s[lif k];fd} /dfpg rfxfGgg\ . of] g]kfnsf] dfq xf]Og ljZjsf] pbfx/0f xf] . ufpFsf o'jf tyf s[lif ljifosf k|ljlws, lj1x¿ æs'g} /fd|f]Æ cj;/sf] kvf{Odf 5g\ –slxn] / s;/L of] s[lif k];faf6 km'Tsg ;lsG5 <

·       ca v]tLkftL a'9fkfsf tyf s]6fs]6L / cfOdfO{sf] e/df ul/g yflnPsf] 5 . @) jif{ dflysf / %) jif{ d'gLsf o'jfo'jltx¿ k|foM ljb]zLPsf 5g\, ljz]iftM vf8L d'n'sdf / l5d]sL b]z ef/tlt/ . >d ug]{, pTkfbg ug]{ zlQm ufpFd} ga:g] ePkl5, b]zd} ga:g] ePkl5, s;/L pFef] nfU5 of] b]z < of] s[lif k];f / oL ls;fg <

·       cfˆg} b]zdf pRr lzIffsf] cj;/ x'Fbfx'Fb} klg ev{/ k9fO{ l;WofPsf s[lif, jg :gftsx¿ klg aflx/ g} /dfpg rfxfG5g\ . pRr lzIffsf nflu cfˆgf] k9fO{sf] ljifonfO{ lg/Gt/tf lbg xf]Og, cGo s[lif, jg–jftfj/0f eGbf Ot/ ljifo, ahf/df dfu ePsf] / /fd|f] hflu/ kfOg] k]zfsf] cfsif{0fdf 5g\ g]kfnL o'jfo'jltx¿ .

·       pRr lzIff lnPsf klRr;, tL; jif{sf] nfdf] cg'ej ;Fufn]sfx¿ s[lif, jftfj/0f lj1x¿ klg ;]jflgj[t ag]kl5 cGo s[lif Ot/ k];f c+ufNg rfxfG5g\ . lsg < ljsl;t b]zx¿df pRrkb:t JolQmx¿ s[lif, kz'kfng k]zfdf /dfpg rfxfG5g\  . ToxfF s[lif, kz'kfngnfO{ cfod"ns tyf dof{lbt k];fsf] ¿kdf lnOG5 . k|fs]lts k];fsf] ¿kdf x]l/G5 . To:tf] lbg g]kfndf slxn] cfpg] <

·       pRr lzIff xfl;n u/]sf s[lif, jg jftfj/0f ljb\x¿ klg k|foM knfog ePsf 5g\, ;'ljwf;DkGg b]zx¿df, ljsl;t b]zx¿df . cfˆgf] 1fg;Lksf] pRr d"NofÍg tyf ;b'kof]usf nflu xf]Og, s]jn /fd|f], tna / ;'ljwfsf] vf]hLdf . cfˆgf] g}ltstf, cfˆgf] :jfledfg a]r]/ gLDg:t/sf] k];f c+ufNg jfWo 5g\ oL lj1x¿ .

·       g]kfndf vfBfGg ;+s6 tyf dFxuL cfsflzPsf] 5 . ljZjdf vfBfGg pTkfbg a9]sf] ePtfklg ljz]iftM Pl;ofsf ljsfzf]Gd'v b]zx¿df b|'tt/ cfly{s ljsf; tyf dflg;df ljleGg vfBkl/sf/ k|ltsf] cfsif{0f tyf vkt cfsflzPsf]n] vfBfGg ;+s6 em§} ;dfwfg x'g] cj:yf b]lvGg .

·       clxn] ljZjel/ vfBfGg ;+s6 b]vf k/]sf]5 . ljZj ahf/df vfBfGgsf] lgoGq0f s]xL cf}Bf]lus b]zx¿n] dfqf ug]{ u/]sf 5g\ . ljZjdf vfBfGg pTkfbg ug]{ b]zx¿ b'O{ ju{sf 5g\ . 7"nf] k/L0ffddf vfBfGg pTkfbg -df; k|8S;g_ ug]{ s]xL 7"nf cf}Bf}lus b]zx¿ /  b]zsf 7"nf] hg;ªVofn] hLpgsf nflu v]tL ug]{, hLljsf]kfh{gsf nflu v]tL ug]{, 7"nf] hg;ªVofn] yf]/}yf]/} pTkfbg ædf;n] k|8S;gÆ ug]{ ljsfzzLn b]zx¿ .

·       7"nf] hdftn] lgjf{xsf nflu v]tL ug]{ g]kfn nufot ljZjsf cGo ljszLn, s[lifdf cfwfl/t b]zx¿ y'k|} 5g\ . csf]{tkm{ ljZjdf cu|0fL s]xL cf}Bf]lus b]zx¿ 5g\ . ljZj vfBfGgsf] ahf/ lgoGq0f ug]{ b]zx¿ . yf]/} JolQmn] 7"nf] kl/0ffddf vfBfGg pTkfbg ug]{ . ljZjdf vfBfGg pTkfbg ug]{ b]zx¿df cd]l/sf cu|0fL /x]sf] 5 . ljZjsf] s"n vfBfGg pTkfbgsf] sl/a #) k|ltzt s]jn cd]l/sfsf s]xL s[lif kmfd{x¿n] dfq ub{5g\ .

·       o:tf] cj:yfdf 7"nf] hdftdf /x]sf /  s[lif k];fnfO{ gfkmfd"ns Joj;foL tyf lgof{td"ns agfP/ cfd g]kfnLsf] hLjg:t/df s;/L ;'wf/ Nofpg ;lsG5 < s[lifIf]qdf ;+nUg lj1 / bIf sd{rf/Lx¿nfO{ s;/L dof{lbt tyf cfsif{s agfpg ;lsG5 < ljb]z knfog x'g] o'jf zlQm tyf pRr lzIff k|fKt lj1x¿nfO{ tyf cjsf; k|fKt kl/kSj dl:tisnfO{ of] df6f]sf] ljsf;sf nflu s;/L ;+/If0f ug]{ < of] gofF g]kfnsf] 7"nf] r'gf}tL aGg ;S5 < gofF g]kfn agfpg s[lif k];fnfO{ dof{lbt, Jofj;flos tyf cfod"ns agfpg ;Sg' kb{5 .

 

ef]sf] k]6n] g} cGgsf] d"No a'em]sf] x'G5

8f=6L=kL=a/fsf]6L, s[lif cg';Gwfg kl/ifb\

crfgf]nfO{ v's'/Lsf] rf]6 yfxf x'G5 eg]em}+ ef]sf] k]6n] dfq vfg] s'/fsf]] ;xL d"No a'em\g ;S5 . s'g} j:t'sf] dxTj To:sf] cefjdfg} kfOG5 . ef]s dL7f] ls ef]hg dL7f] eGbf ef]sdf h] vfP klg dL7f] x'gfn] ef]s dL7f] eGg] ul/G5 . a"9fkfsfx¿ cGg kfgLsf] z/L/ xf] gvfO{ afFRg ;lsGg eG5g\ . dflg;n] hlt;'s} 7"nf] cflj:sf/ u/] klg, vfglkgljgf p:sf] hLjg c;Dej 5 eGg] s'/f ;a}nfO{ oyfy{ 5 . hLpgsf nflu dflg; dfq x}g ;a} hLjx¿ ;+3if{df pq]sf kfOG5g\ . k]6s} nflu b'v ug'{ k5{, of] cfwf/e"t cfjZostf xf] . k]6 geP hxfF klg k'Ug / hlt ;do klg a:g ;lsg] lyof] . xfd|f]] d'Vo p2]Zog} k]6 kfNg' ePsf] 5 . ef]sf] k]6n] /fli6«o lrGtg ug{ ;Sb}}g a? ;+3if{ ;'? u5{ . ho xf];\, s[lif d'nZr hLjgd\ Û

 

em§ x]bf{ hg;+Vof a9\g' / Tof] cg'kftdf vfBfGg pTkfbg gx'g'n]] s'kf]if0f, ef]sd/L NofPsf] h:tf] nfU5, t/ ;d:ofsf] ¿vsf] h/f vf]tNb} hfFbf To:sf k5fl8 y'k|} sf/0f e]l6G5g\M dfgjtfaLrsf] cdfgjLotf, ;dfhleqsf c;dfgtf, dfgjlxt ljkl/tsf e]befjk"0f{ gLlt / Jojxf/x¿ . h:n]ubf{ kl;gf aufP/ v]tL ug]{ ls;fgn] klg ef]sd/Lsf] lzsf/ aGg' k/]sf] 5 . of] lj8Dagf eljiodf g/xf];\ Û ls;fgsf] d]xgt / s[lif afnLsf] dxTjnfO{ ;Dem]/ pgLx¿nfO{ wGojfb lbg' k5{M wGo 5 s[lif, wGojfb 5 k]6 k"hfsf ;fdfg kmnfpg] ls;fgx¿ Û ;j{;fwf/0fx¿n] ug]{ sfd eg]/ v]tLkftLnfO{ s;}n] ;fgf] 7fGg' x'Gg, o;sf] 7"nf] dxTj 5 . s[lif k]zfsf] dd{ a'em]/ cGgbftf s[ifsx¿nfO{ dfof / ;Ddfg lbpF, ;s]sf] ;xof]u u/f}+ Û

vfBfGg ;+s6n]] xfxfsf/ NofFp5 ls eg]/ clxn] ljZjel/ vfBfGgaf/] rrf{ rln/x]sf] 5 . s]xLnfO{ t clxn] klg ;+s6} 5 . ;~rf/ dfWodx¿n] o;nfO{ phfu/ ul//x]sf 5g\ . wgL b]zsf cdL/x¿b]lv 7"N7"nf cGt/f{li6«o ;+:yfsf k|ltlglwx¿n] o;af/] lrGtf JoSt u/]sf 5g\ . x'gt vfBfGgsf] cefjn] ljutdf ef]sd/Laf6 xhf/f}+n] Hofg gu'dfPsf xf]Ogg\ . t/ klxn] s[lifn]] olt 7"nf] rrf{ / dxTj kfPsf] lyPg . vfBj:t'sf] pTkfbg Pj+ ;~rtLsf] sdL ePsf] a]nf To;df PsfPs cfPsf] d"No j[l4af6 ef]lnsf lbgdf cfpg ;Sg] vfB cfk"lt{sf] ;d:ofn] ;fgf7"nf wgLul/a ;a}nfO{ qflxdfg\ agfpg yfn]sf] 5 . ds}, h'g]nf], cfn', tf]/L cflb vfB afnLnfO{ h}ljsOGwg -OlGhgdf k|of]u x'g] Oyfgf]n / l8h]n_ df k|of]u ul/P kl5 vt/fsf] ;Defjgf a9]sf] xf] . ljZj vfB s[lif ;+u7g -Pkm=P=cf]=_ sf] k|wfg sfof{no -/f]d_ df ev{/} cfof]lht vfBfGgsf] d"Non] NofPsf] ;+s6 ;DaGwL ljZj lzv/ ;Dd]ngdf h}ljs OGwgsf] a9\bf] k|of]u, Jofkf/, 9'jfgL ef8f j[l4, s[lif afnLsf] sd pTkfbsTjnfO{ d"No j[l4sf] bf]ifL 7x¥ofPsf] 5 . ljut tLg jif{df ljZjsf] vfBd"No bf]Aa/ a9]sf] 5 . dx+uf] vfBj:t' lsg]/ vfg g;sL o;af6 yk !) s/f]8 dflg; k|efljt x'g] atfOPsf] 5 . /fi6«  ;+3Lo dxf;lrj jfg ls–d'gn] a9\bf] dfu wfGgsf nflu vfB pTkfbg a9fpg s[lifdf bz u'gf nufgL a9fO{ cfufdL ;g\ @)#) ;Dddf ljZjsf] vfB pTkfbg %) k|ltztn] a9fpg cfXjfg ug{' ePsf] 5 .

;+o'St /fi6« ;+3n] ;d]t lrGtf JoSt ug{ yfn] kl5 b]z ljb]zdf vfB ;+s6 cfpg glbg ;hutf ckgfpg yflnPsf] 5 . cfkm\gf] b]zsf] vfBfGg csf]{ b]zdf k7fpg /f]s nufOPsf] 5 . g]kfnn] klg To;} u/]sf] 5 . t/ of] :yfoL ;dfwfg eg] xf]Og . xfn vfBfGg ;DaGwL ljz]if ;ldlt sfo{bn ;d]t u7g ePsf] a'lemG5 . g]kfndf ef]sd/Laf6 arfpg j}b]lzs ;xof]u:j?k k6s k6s ux'F rfdn lelqg] u/]sf] xf] . c?n] /f]s nufP kl5 s] x'G5 eGg ;lsGg . vfBfGg gk'u ePsf xfd|f ljs6 kxf8L lhNnfx¿df jif]{gL t/fO{af6 vfB ;+:yfgdfkm{t\ ;/sf/n] rfdn k7fpg] u/]sf] ljlbt} 5 .

;+;f/sf] s'g} g s'g} efudf s'g} g s'g} d'n'sdf vfBfGgsf] cefj tyf ef]sd/L klxn]b]lv x'Fb} cfPsf] xf] . clgsfn, ef]sd/L / s'kf]if0faf6 aif]{gL csfndf nfvf}+sf] Hofg uO/x]sf] 5 . To:tf] k|sf]k em]Ng]df t];|f] ljZjsf ul/a d'n'ssf ul/a hgtfg} ePsf 5g\ . s]xL vfg gkfP/ ef]sn] KofsKofstL eP/ w]/} afnaRrfsf] Hofg uPsf] pbfx/0fx¿ 5g\ . s'kf]if0fsf] lzsf/ ePsfx¿ t s/f]8f}+ 5g\ . of] x]bf{ b]lvG5 Psy/L ljsf;sf] r'nLdf k'u]/ c/af}+ 8n/ cg'Tkfbg If]qdf vr{ ul//x]sf 5g\ eg] csf{y/L afFRg kfpg] clwsf/af6 al~rt eP/ ef]sef]s} dl//x]sf 5g\ .

clxn] g]kfndf s[lif / vfBfGgnfO{ ;a}If]qaf6 rf;f] / ulDe/tfk"j{s x]l/Psf] 5 eGg] nflu/x]sf] 5 . hg;+Vof j[l4;+u} vfB j:t'sf] pTkfbg j[l4 x'g g;Sg' ;a}sf] nflu r'gf}tL xf] . ljsf;zLn d'n'sx¿df hg;+Vof j[l4 b/ a9L / s[lif afnLx¿sf] pTkfbsTj sd /xg' lrGtfsf] ljifo xf] . t/ oL b'a}df 36fpg] / a9fpg] k|jn ;Defjgfx¿ 5g\ . v]tL lj:tf/ ug]{ If]q dfq ;Lldt 5 . To;sf/0f ;Gt'ng sfod /fVg b'Oj6} ljsNk ckgfpg ckl/xfo{ 5M pTkfbg a9fpm, hg;+Vof 36fpm Û pTkfbg a9fpg gofF ;+/rgf ;+u} gofF 9Ën] sfd ug{' kg]{ b]lvG5 . o;df ;/sf/L, s[lif sfo{stf{ cGo ;xof]uL / s[ifsx¿sf] Odfgbf/Lk"0f{ e"ldsfsf] cfjZostf 5 . aLp, dn, k|ljlw, l;+rfO, ahf/ oL kfFr j6fnfO{ Jojl:yt ug{ ;s] kfFr jif{leq clxn]sf] t'ngfdf 8]9 u'gfn] pTkfbg a9fpg ;lsg] ;Defjgf 5 . o:sf] nflu s[lif If]qnfO{ ;a} If]qn] b]zsf] cfly{s ljsf;sf] d]?b08 ;DemL klxnf] k|fyldstfdf /fvL ah]6, sfo{qmd / hgzlSt a9fpg ;fy lbPdf c;Dej 5}g, a? ;Dej 5 . k

 

s[ifs ynf]M======

-o; ynf]df cfˆgf s[lifhGo ;d:of n]lv k7fpg'xf];\, xfdL lj1sf] ;xof]udf lgbfg pknAw u/fpF5f}+ –s[lif klqsf_

 


 

jif{M ! c°M !# s[lif klqsf -@)^% ;fn, c;f/ !– !%_      k[i6 # pGgt v]tL k|ljlw

 

pGgt df}/Lkfng k|ljlw

-         l;l4hLjg e';fn, sL6 lj1, sL6 lj1fg dxfzfvf, gfs{, v'dn6f/

       df}/Lkfng Joj;fo s[ifsx¿sf] cfocfh{g j[l4 ug{ ;Sg] y'k|} ;Defjgf ePsf] lbuf] Joj;fo xf] . g]kfndf j}lbssfnb]lvg} df}/Lkfng ePsf] kfOG5 . t/ Jofj;flos df}/Lkfngsf] Oltxf; eg] nfdf] 5}g . g]kfndf xfn;Dd k|d'v ¿kn] dx pTkfbgsf] nflu dfq df}/Lkfng u/]sf] kfOG5 / ev{/ev{/ dfq Jofj;flostf tk{m pGdv x'Fb}5 . g]kfnsf] jflif{s cf}ift dx pTkfbg hDdf $ lsnf]u|fd k|lt uf]nf -3f/_ dfq 5 . t/ s]xL Jofj;flos df}/Lkfnsx¿n] :yfgLo hft -;]/fgf_ df}/Lkfngaf6 jflif{s @) lsnf]u|fd k|lt uf]nf tyf cfofltt o'/f]lkog -d]nLkm]/f_ hft df}/Lkfngaf6 jflif{s ^) lsnf]u|fd k|lt uf]nf;Dd dx pTkfbg u/]sf 5g\ . dx afx]s df}/Lkfng Joj;foaf6 cGo j:t'x¿ h:t} df}/Ld}g -Bee wax_, k/fu -Pollen_, rf]k -Porpolis_, zflxvfgf -Royal jelly_, df}/L ljif -Bee venum_ OToflb pTkfbg ug{ ;lsG5 . ;fy} gofF /fgL df}/L -Queen bee_ / df}/L uf]nfx¿ pTkfbg tyf laqmL ljt/0faf6 klg dgUo} nfe lng ;lsG5 . o; afx]s afnLgfnLdf df}/Låf/f k/fu;]rg -Cross pollination_ u/fO{ afnLsf] pTkfbg tyf pTkfbsTj a9fpg ;lsG5 . xfn cfP/ s]xL ;+:yfut df}/Lkfngdf dx afx]s df}/Lkfngsf cGo pkfb]otfdf klg Wofg lbg yflnPsf] 5 . yf]/} hUuf x'g] jf hUufg} gx'g] s[ifsn] u|fdL0f If]qdf yf]/} nufgLaf6 klg of] Joj;fo ;'? ug{ ;Sg] ePsf]n] df}/Lkfng Joj;fon] ul/aL lgjf/0fdf pNn]vgLo of]ubfg lbg ;Sb5 . t/ ljleGg j:t"x¿sf] ;d'lrt pTkfbg / nfe lngsf] nflu pGgt df}/Lkfng k|ljlw ckgfpg' tyf pTkflbt j:t'x¿sf] pko'Qm ahf/ Joj:yfkg ug{' ckl/xfo{ x'G5 .

      df}/Lsf hftx¿M g]kfndf w]/} cufl8b]lv g} :yfgLo hftsf] df}/Lkfng ul/b} cfOPsf] 5 . t/ plrt Joj:yfkgsf] sldn] ubf{ o;af6 yf]/}dfq pTkfbg ePsf] 5 . kxf8L If]qdf kfOg]  Plk; ;]/]gf ;]/]gf -Apis cerana cerana_ tyf Plk; ;]/]gf lxdflof  -Apis cerena himalaya_ hftsf] :yfgLo df}/Ldf klg cfw'lgs k|ljlwsf] k|of]u ug]{ xf] eg] lgs} g} pTkfbg lbg ;Sg] ljZjf; ul/Psf] 5 . To:t} g]kfnsf] t/fO{ tyf leqL dw]; If]qdf o"/f]lkog hft Plk; d]lnkm]/f -A. mellifera_ hftsf] df}/L nf]slk|o 5 . pGgt k|ljlwsf] k|of]u u/L cfw'lgs df}/Lkfng ubf{ o;af6 lgs} cfDbfgL lng ;lsG5 .

      cfw'lgs 3f/sf] k|of]uM  u|fdL0f If]qdf c´}klg k/Dk/fut tl/sfn] d'9]3f/ jf vf]k]3f/df :yfgLo hftsf] df}/Lkfng u/]sf] kfOG5 . To:tf] 3f/af6 dx sf9\bf dxdbfgLsf] k|of]u ug{ g;lsg] / rfsf tyf aRrfsf] gf]S;fg x'g] x'gfn] pTkfbsTjdf sdL x'G5 . o;}n] o:tf 3f/x¿nfO{ cfw'lglss/0f ug{ ljsl;t k|ljlw tyf cfw'lgs 3f/sf] k|of]u ug'{ kb{5 h;df rfsfnfO{ lgsfNg tyf /fVg ldNg] rf}s;sf] k|of]u ul/Psf] x'G5 . To:tf 3f/af6 dx sf9\bf dxdbfgLsf] k|of]u ug{ ;lsg] tyf 3f/leq cGo sfo{ ug{ ;lhnf] x'g] / rfsf tyf aRrfsf] gf]S;fg x'gaf6 arfpg ;lsG5 .

s[lqd vfgfsf] k|of]uM k|s[ltdf k|z:t k"mnx